Bệnh lem lép hạt lúa và các biện pháp phòng trừ

Thâm canh cây lúa có nhiều loại sâu bệnh hại khác nhau có thể xuất hiện. Bệnh lem lép hạt lúa là một trong những vấn đề khá thường gặp ảnh hưởng trực tiếp tới năng suất khi thu hoạch. Bởi thế, hiểu về bản chất của bệnh, có các biện pháp phòng trừ giúp quá trình canh tác diễn ra suôn sẻ. Tham khảo qua bài viết giúp bà con có thêm kinh nghiệm trong thâm canh cây lúa nước thành công nhất.

Bệnh lem lẹp hạt lúa là gì?

Lem lép hạt lúa là vấn đề thường gặp khi cây lúa đã trổ bông. Căn bệnh này xuất hiện khi hạt lúa có phần vỏ trấu sậm màu, dần chuyền từ lâu sang đen, từ đốm đen tới chuyền màu toàn bộ. Nó xuất hiện cả trên hạt lúa có gạo và hạt bị lép. Tình trạng này khi xuất hiện gây ra tác động tiêu cực tới năng suất, cũng như chất lượng của hạt lúa khi thu hoạch.

Thậm chí, với những vết nặng còn khiến hạt lúa bị lủng, thậm chí là lép hoàn toàn. Lem lép lúa được biết tới là chứng bệnh phổ biến trong diện tích ruộng trông ở nước ta, cũng như nhiều khu vực trên phạm vi toàn cầu. Loại bệnh trên hạt lúa này có thể xuất hiện ở mọi mùa vụ, với mức độ nghiêm trọng khác nhau và chưa có giống lúa nào có khả năng kháng, hay chống chịu được bệnh hiệu quả.

Với bệnh hại này trên cây lúa sẽ phát triển theo 3 giai đoạn khác nhau. Cụ thể từng giai đoạn sẽ là:

• Lép trắng: lúc này, hạt lúa sẽ có tình trạng lép mang màu trắng khi mới trổ bông.
• Lép xanh: loại lem lép này xuất hiện khi lúa đã trổ bông song hạt lép vẫn còn, sẽ mang màu xanh đặc trưng.
• Lép đen: lúc này, hạt lép chuyển sang màu đen, hoặc nâu đen và không thể cho hạt gạo khi thu hoạch.

Nguyên nhân gây bệnh lem lép hẹp lúa

Qua những nghiên cứu khoa học thời gian dài các nhà khoa học dần xác định được nguyên nhân gây bệnh lem lép hạt lúa. Nhiều nguyên nhân khác nhau đòi hỏi bà con cần tìm hiểu mới nắm bắt đầy đủ, có được sự chủ động hơn trong chăm sóc cây lúa và phòng tránh bệnh.

• Nguyên nhân do nhện gié: đây là loại nhện thường sinh sống trong các bẹ của lá lúa. Với mật độ quá cao thì nhện gié sẽ bò lên các bông lúa, chích hút vào bên trong các gié lúa đang trong giai đoạn phát triển. Bông lúa khi bị tác động của nhện gié sẽ mỏng thẳng đứng, đồng thời hạt sẽ bị lép.
• Nguyên nhân do vi khuẩn Pseudomonas glumae – Bukhoderia glumae: loại vi khuẩn này có khả năng tác động khiến hạt bị thối đen, hoặc gây ra những vết bệnh dễ dàng nhận biết ngay trên vỏ hạt.
• Nguyên nhân do nấm hại: có nhiều loại nấm khác nhau dẫn tới bệnh lem lẹp hạt như Alternaria padwickii, Fusarium sp., Bipolaris oryzae, Microdochium oryzae, Pyricularia oryzae,… Theo những thống kê chi tiết hiện có khoảng hơn 12 loại nấm gây bệnh lem lép, và là nguyên nhân phổ biến khiến diện tích canh tác lúa đối diện với tình trạng phiền toái này.

Tác động tiêu cực của bệnh tới cây lúa

Diện tích thâm canh cây lúa khi xuất hiện bệnh lem lép hạt sẽ trực tiếp làm giảm năng suất đáng kể. Không những vậy, chất lượng thành phẩm của hạt gạo khi thu hoạch cũng chịu những tác động tiêu cực. Bởi thế, khi bán ra thị trường sẽ mất giá, ảnh hưởng trực tiếp tới kinh tế của bà con ngôn dân.

Với diện tích ruộng bị lem lép hạt nếu được sử dụng làm giống là vô cùng kém. Cây lá ở vụ sau sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực trong quá trình sinh trưởng, phát triển. Không những vậy, nó cũng chính là căn nguyên cho nguồn bệnh ban đầu, cho cây lúa ở vụ sau.

Điều kiện phát sinh bệnh lem lép hạt lúa

Thông thường, bệnh hại cây lúa này sẽ xuất hiện, phát triển và gây ra những tác động tiêu cực từ khi cây lúa bắt đầu trổ bông. Trong đó, thời kỳ mà cây dễ dàng nhiễm bệnh nhất là khi trổ bông – ngậm sữa.

Trong trường hợp bệnh hại tấn công sớm, gặp thời tiết thuận lợi thì tỷ lệ bống bị lép lửng vô cùng cao. Lúc này, nguy cơ thất thu lớn là điều khó tránh khỏi, đặc biệt là vào vụ Hè Thu. Việc phát hiện bệnh kịp thời, tiến hành phun xịt thuốc giúp hạn chế đáng kể bệnh lây lan, phát triển diện rộng và nghiêm trọng.

• Thực tế thì diện tích lúa khi vào giai đoạn trổ bông và chín, gặp điều kiện thời tiết mát mẻ, cùng với đó là độ ẩm trong không khí cao, có thể kết hợp thêm mưa kéo dài,… thì nguy cơ bệnh xuất hiện, phát triển nhanh và trên diện tích rộng là vô cùng cao.
• Ngoài ra, với khu vực đất trồng nhiễm phèn, nhiễm mặn, nghèo dinh dưỡng song không được bón phân đầy đủ thì nguy cơ cây lá sinh trưởng kém, bị nhiều loại nấm tấn công càng dễ xảy ra khiến hạt lúa bị lép nhiều.
• Bệnh lem lém xuất hiện trong điều kiện ruộng trồng có nhiều cỏ dại, hay bị bệnh đạo ôn cổ bông, vàng lá chín sớm, bọ xít hôi, đốm vằn. Nguy cơ bị lem lém lúa gia tăng dẫn tới những thiệt hại không nhỏ.

Tổng hợp biện pháp phòng ngừa bệnh lem lép hạt lúa

Muốn giảm thiểu nguy cơ bệnh xuất hiện, hay giảm đi tác động của bệnh lên diện tích trồng lúa cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau. Sẽ không một giải pháp đơn lẻ nào có thể đem lại kết quả như ý. Trong đó, một vài phương pháp bà con nên cân nhắc để áp dụng như:

• Lựa chọn hạt giống cho vụ mùa sau tuyệt đối không lấy lúa ở những ruộng đã bị bệnh lem lép. Đồng thời, với hạt giống trước khi đưa vào ngâm ủ cần tiến hành phơi khô, đồng thời loại bỏ những hạt bị lem lép hoàn toàn.
• Tiến hành xử lý hạt giống bằng một số loại thuốc giúp ngăn ngừa nấm gây hại có thể xuất hiện trước khi tiến hành việc ngâm ủ. Dùng thuộc đặc trị để pha theo đúng nồng độ, ngâm trong 24 – 36h sau đó vớt ra và đãi sạch lại bằng nước.
• Nên cân nhắc điều chỉnh thời vụ xuống giống để thời điểm lúa trỗ bông và chín tránh được khoảng thời gian mưa quá nhiều, loại bỏ điều kiện thuận lợi để mầm bệnh tấn công vào hạt lúa.
• Chú ý tới việc bón phân đầy đủ, có sự cân đối giữa các loại nhằm duy trì dinh dưỡng cần thiết trong đất. Ngoài ra,k chú ý không để lúa thừa đạm có thể dẫn tới các bệnh như vàng lá chín sớm, đạo ôn, hay khô vằn,… là tiền đề cho bệnh lem lép hạt xảy ra. Ngoài ra, không để ruộng lúa thiếu dinh dưỡng dẫn tới bệnh đốm lâu, tiêm lửa,… sẽ gây hại cho cây lúa, mầm bệnh lem lép hạt có điều kiện tấn công.
• Đối với diện tích ruộng nhiễm phèn, dư thừa xác hữu cơ nên chủ động bón phân lân, rắc thêm vôi bột để kiểm soát tốt hơn.
• Cây lá khi bước vào thời điểm trỗ chín nên chú ý tới việc phòng trừ bệnh, từ đó có thể giảm thiểu tối đa bệnh tình xuất hiện.
• Chủ động phun xịt thuốc đặc trị trên diện tích ruộng trồng thường xuyên bị lem lép hạt vào thời điểm cây lúa bằng đầu trỗ bông, trỗ đều.

Phòng trừ sâu bệnh hại là yêu cầu bắt buộc trong thâm canh cây lúa. Phòng bệnh đúng cách luôn là cách đảm bảo năng suất, chất lượng của từng hạt lúa, hạt gạo. Với bệnh lem lép hạt lúa có nhiều cách phòng từ kể trên bà con nên tham khảo và áp dụng để diện tích canh tác của gia đình được bảo vệ tốt, chăm sóc toàn diện và hiệu quả cao.